مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان
روز جهانی غذا: از امنیت تا تغذیه پایدار؛ مسئولیت امروز برای فردای زمین
شانزدهم اکتبر (۲۴ مهرماه)، مصادف با روز جهانی غذا، به مناسبت تأسیس سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) در سال ۱۹۴۵ گرامی داشته میشود. این روز جهانی با هدف اصلی جلب توجه جهانیان به امنیت غذایی، مبارزه با گرسنگی و ارتقای تغذیه سالم در سرتاسر جهان نامگذاری شده است. این مناسبت، فرصتی است تا ضمن قدردانی از تولیدکنندگان غذا، نگاهی عمیقتر به منشأ و ماهیت خوراک خود داشته باشیم. سازمان فائو هر ساله شعاری جهانی برای این روز تعیین میکند. شعار رسمی سال ۲۰۲۵، دست در دست هم برای غذای بهتر و آیندهای بهتر اعلام شده است، تا تمرکز اصلی همچنان بر محورهای امنیت غذایی و تغذیه پایدار باقی بماند.
امروزه، مفهوم امنیت غذایی با یک دوگانگی نگرانکننده روبروست: در یک سوی این طیف، میلیونها نفر در جهان با گرسنگی مزمن و کمبود مواد مغذی حیاتی دستوپنجه نرم میکنند؛ در سوی دیگر، و حتی در همین جوامع، شاهد افزایش سرسامآور چاقی، دیابت نوع دو و بیماریهای قلبی-عروقی ناشی از مصرف مفرط غذاهای فرآوریشده، قندهای افزوده و چربیهای ناسالم هستیم. همانطور که رئیس فائو در آخرین بیانیه خود اعلام کرد، «چاقی در هر منطقه از جهان روند صعودی داشته است.»
غذا صرفاً مجموعهای از کالریها برای بقا نیست؛ بلکه سنگ بنای سلامت فردی، عامل تعیینکننده کیفیت زندگی و مسئولیتی بزرگ در ابعاد اجتماعی و زیستمحیطی محسوب میشود. اصول تغذیه سالم و پایدار برای پایان دادن به گرسنگی و تضمین سلامت نسلهای آینده باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
- کفایت: (نیازهای انرژی و مواد مغذی ما را برآورده کند، اما از آنها تجاوز نکند).
- متنوع: (شامل طیف گستردهای از گروههای غذایی برای دریافت کامل ویتامینها و مواد معدنی).
- متعادل: (استفاده متناسب انرژی دریافتی از پروتئینها، چربیها و کربوهیدراتها).
- مصرف در حد اعتدال: (کاهش مصرف نمک، شکر و چربیهای ناسالم).
- تولید شده به شیوهای پایدار: (از نظر اقتصادی، اجتماعی مورد تأیید و سازگار با محیط زیست).
- مصرف غلات فیبردار: جایگزینی نان و برنج سفید با منابع فیبردار
- رنگینکمان میوه و سبزی: مصرف میوهها و سبزیجات از تمام گروههای رنگی (قرمز، سبز تیره، نارنجی، بنفش)
- مصرف حبوبات: آنها منبع عالی پروتئین گیاهی، آهن و فولات هستند
- چالش امنیت غذایی یک مسئله چندوجهی است که نیازمند توجه همزمان به انسان و محیط زیست است. مطالعات نشان میدهند افرادی که امنیت غذایی بیشتری دارند، احتمال بیشتری دارد که توصیههای تغذیهای را رعایت کرده و رژیم غذایی سالمتری داشته باشند. ناامنی غذایی مستقیماً با کیفیت پایین رژیم غذایی مرتبط است که عمدتاً ناشی از عدم دسترسی به غذاهای سالم در محیط زندگی و محدودیت درآمد خانوار است. این مسئله نیازمند بهبود محیطهای غذایی در دو سطح است: محیط کلان: شامل زیرساختهای گسترده مانند سیستمهای بهداشتی و تأثیرات تبلیغات غذایی و محیط خرد: شامل محیطهای محلی مانند خانه و محل کار. بهبود این محیطها میتواند دسترسی به گزینههای سالم را افزایش داده و خطر بیماریهای مزمن را کاهش دهد.
مهمترین راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:
۱. رویکرد آموزشی
2. حمایت از کشاورزی محلی و فصلی
3. مدیریت منابع و فناوری: از طریق بازیابی ضایعات غذایی: با توجه به هدر رفتن تقریبی ۱.۶ میلیارد تن مواد غذایی در طول زنجیره، بازیابی ضایعات فرصتی عظیم برای کاهش تقاضای تولید است.
- کشاورزی هوشمند: استفاده از پیشبینیهای آبوهوا و مدلسازی هیدرولوژیکی برای مدیریت بهتر منابع آب.
- ایجاد شبکههای غذایی دایرهای (Circular Food Networks): سیستمی که در آن مواد مغذی بازیافت شده یا مواد غذایی دوباره فرآوری میشوند (مثلاً به عنوان کمپوست یا خوراک دام)، که از نظر ردپای منابع، پایداری و هزینه برای کشاورزان سودمندتر است.
4. ارتقای بهداشت عمومی: دسترسی خانوارها به امکانات بهداشتی و نظافتی، مستقیماً بر جذب مواد مغذی و بهرهوری انسان تأثیر میگذارد و باید در کنار امنیت غذایی در نظر گرفته شود.
5. سیاستگذاریهای مؤثر دولتی: تمرکز ویژه بر زنان و کودکان، تضمین دسترسی بهتر گروههای آسیبپذیر به مواد غذایی مغذی، و جمعآوری دادههای مستمر درباره کیفیت رژیم غذایی کشور
روز جهانی غذا یادآور این حقیقت است که توانایی ما برای تأمین «امنیت غذایی» برای همه انسانها وجود دارد، اما این امر مستلزم تغییرات بنیادی در طرز تفکر و عمل است. امنیت غذایی حقیقی، دسترسی به غذای مغذی و تولید شده به شیوهای پایدار است. این روز نباید صرفاً یک رویداد سالانه باشد؛ بلکه باید به تعهد روزانه ما برای تغذیه بهتر، مصرف مسئولانهتر و توجه به منشأ خوراکمان تبدیل شود. با انتخاب آگاهانه در هر وعده غذایی، ما در حال رأی دادن به آیندهای هستیم که میخواهیم در آن زندگی کنیم و قدمی استوار در جهت پایداری سیاره برمیداریم.
زهرا مختاری کارشناس ارشد علوم تغذیه مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9352269/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9182982/
https://www.fao.org/about/meetings/icn2/preparations/document-detail/en/c/253840/
نظر دهید