مقدمه : زخم‌ها، چه سطحی و چه عمقی، همواره یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پزشکی و مراقبتی بوده‌اند. فرآیند ترمیم زخم به عوامل مختلفی مثل گردش خون، میزان عفونت، شرایط بیمار (مثل دیابت) و نوع پانسمان بستگی دارد. در طول سال‌ها، روش‌های مختلفی برای تسریع بهبود زخم معرفی شده است؛ از داروهای ترمیم‌کننده پوست گرفته تا پانسمان‌های نوین با خاصیت ضدباکتریایی. اما یکی از نوآوری‌های اخیر که توجه زیادی را به خود جلب کرده، بانداژ الکتریکی است.

دانشمندان سوئیسی موفق به توسعه یک پانسمان هوشمند مبتنی بر فناوری «الکتروسوتیکال» شده‌اند که می‌تواند با استفاده از پالس‌های الکتریکی بسیار ملایم و کنترل‌شده، فرآیند ترمیم زخم را تا چهار برابر سریع‌تر از روش‌های رایج کند. این تحریک الکتریکی موجب فعال‌ سازی مسیرهای سیگنالینگ درون ‌سلولی و تسریع فرآیندهای فیزیولوژیک طبیعی پوست از جمله مهاجرت فیبروبلاست‌ ها، تکثیر سلولی و آنژیوژنز (تشکیل رگ‌های خونی جدید) می‌گردد. در نتیجه، هم ترمیم اپیتلیوم و هم بازسازی بافت‌های عمقی با سرعت و کیفیت بالاتری صورت می‌گیرد. نتایج اولیه آزمایش‌های بالینی و پیش‌بالینی نشان می‌دهد که این فناوری به‌ ویژه برای بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن ـ نظیر زخم‌های دیابتی، زخم‌های ناشی از اختلالات عروقی یا نقص‌ های ایمنی بسیار مؤثر است. یکی از نقاط قوت این پانسمان، عدم استفاده از داروها از جمله آنتی بیوتیک ها است. در شرایطی که مقاومت آنتی‌بیوتیکی به یکی از چالش ‌های جدی بهداشت جهانی تبدیل شده است، استفاده از راهکارهای غیردارویی که به‌ جای وابستگی به عوامل شیمیایی، از ظرفیت‌های طبیعی بدن برای ترمیم بهره می‌گیرند، اهمیت ویژه ای دارد. این پانسمان نه ‌تنها خطر بروز عفونت را به‌ طور غیر مستقیم کاهش می‌دهد، بلکه به بهبود نتایج درمانی بلند مدت نیز کمک می‌کند .از نظر طراحی، این پانسمان هوشمند بسیار سبک و انعطاف‌پذیر است، به‌گونه‌ای که قابلیت استفاده روزمره برای بیماران را فراهم می‌کند. هم چنین به سنسورهایی مجهز است که امکان بررسی لحظه‌ ای وضعیت زخم (از جمله میزان رطوبت، دما و پیشرفت ترمیم) را فراهم کرده و شدت تحریک الکتریکی را متناسب با شرایط زخم تنظیم می‌نماید. این ویژگی نه‌تنها موجب شخصی‌سازی درمان می‌شود، بلکه داده‌ های ارزشمندی برای پزشکان در مورد روند بهبود زخم فراهم می‌سازد و امکان مداخلات درمانی دقیق‌تر را ایجاد می‌کند.

این فناوری نوظهور را می‌توان گامی مهم در حوزه پزشکی بازساختی و مهندسی بافت دانست که می‌تواند استانداردهای درمانی فعلی زخم‌های مزمن و حاد را دگرگون کند. در صورت موفقیت در مراحل گسترده‌تر کارآزمایی بالینی، پانسمان‌های هوشمند الکتروسوتیکال می‌توانند به‌عنوان یک روش پیشرو در درمان زخم‌ها، جایگزین مناسبی برای پانسمان‌های سنتی و حتی برخی درمان‌های دارویی شوند.

فاطمه مقیمی اردکانی ، کارشناس ارشد بیوتکنولوژی پزشکی مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان

Turki AF, Alrafiah AR. A Bioelectrically Enabled Smart Bandage for Accelerated Wound Healing and Predictive Monitoring. Medicina. 2025;61(6):965.

https://thebrewnews.com/science-technology/smart-healing-bandage-wound-recovery/