مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان
دستاورد های نوین پزشکی - واکسن درمان سرطان
سرطان یکی از علت های اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است و در سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۱۰ میلیون مرگ و میر یا تقریباً از هر شش مرگ، یک مورد را به خود اختصاص داده است. سرطان یک اصطلاح عمومی برای گروه بزرگی از بیماری ها است که می‌توانند هر قسمتی از بدن را تحت تأثیر قرار دهند.
گلیوبلاستوما یکی از کشنده‌ترین و مقاوم‌ترین تومورهای مغزی است که درمان‌های رایج تنها اثر محدودی بر آن دارند. در این راستا، پژوهشگران دانشگاه فلوریدا با استفاده از فناوری mRNA ، واکسنی نوین و شخصی‌سازی‌شده طراحی کرده‌اند که قادر است سیستم ایمنی بدن را برای شناسایی و مبارزه با سلول‌های سرطانی فعال سازد. نتایج اولیه این پژوهش امیدی برای توسعه درمان‌های موثر این بیماری کشنده ایجاد کرده است.
دانشمندان دانشگاه فلوریدا موفق شده‌اند یک واکسن جدید مبتنی بر فناوری mRNA طراحی کنند که امید تازه‌ای برای درمان یکی از مرگ بارترین سرطان‌های مغز، یعنی گلیوبلستوما، است. این واکسن در نخستین مرحله آزمایش انسانی روی چهار بیمار بزرگسال مبتلا به این تومور مورد بررسی قرار گرفت و تنها در مدت چهل و هشت ساعت، تغییر چشمگیری در عملکرد سیستم ایمنی آن‌ها مشاهده شد. پیش از واکسیناسیون، تومورهای مغزی این بیماران از نوع «ایمنی سرد» بودند؛ یعنی سیستم ایمنی بدن عملاً آن‌ها را نادیده می‌گرفت و قادر به شناسایی و حمله به آن‌ها نبود. اما پس از دریافت واکسن، این تومورها به حالت «ایمنی داغ» تغییر یافتند و سلول‌های ایمنی توانستند آن‌ها را تشخیص داده و به شکل فعال مورد هدف قرار دهند.
روش تولید این واکسن نیز نوآورانه است. پژوهشگران برای هر بیمار به صورت شخصی‌سازی‌شده، از سلول‌های تومور همان فرد استفاده می‌کنند و سپس اطلاعات ژنتیکی لازم را در قالب mRNA به درون نانوذرات لیپیدی منتقل می‌سازند. این نانوذرات مشابه فناوری واکسن‌های کووید-۱۹ ساخته می‌شوند، اما به شکل خوشه‌ای سازماندهی شده‌اند تا پاسخ ایمنی قدرتمندتر و پایدارتری را در بدن ایجاد کنند. به بیان ساده، واکسن مانند یک «برنامه آموزشی» برای سیستم ایمنی عمل می‌کند و به سیستم ایمنی آموزش می دهدکه چگونه که تومور را که پیش‌تر برایش نامرئی بود، شناسایی و نابود کند.
نتایج اولیه این واکسن در مطالعات حیوانی نیز چشمگیر بوده است؛ به گونه‌ای که در موش‌های آزمایشگاهی و حتی در سگ‌های خانگی مبتلا به تومورهای مغزی ، پاسخ ایمنی قابل توجهی مشاهده شد. یافته‌های به دست آمده از نخستین آزمایش انسانی نیز با این نتایج همخوانی داشت و نشان داد که واکسن می‌تواند در مدت کوتاهی سیستم ایمنی بدن را تحریک کند.
در حال حاضر این واکسن وارد مرحله جدیدی از ارزیابی شده و در قالب یک آزمایش بالینی فاز یک، بر روی کودکان مبتلا به تومورهای مغزی بدخیم نیز در حال بررسی است. هدف اصلی این مطالعه، پیش از هر چیز، اطمینان از ایمنی واکسن، تعیین میزان تحمل‌پذیری دوزها و امکان تولید واکسن شخصی‌سازی‌شده برای هر بیمار است. باید توجه داشت که در این مرحله هنوز نمی‌توان ادعا کرد واکسن به‌طور کامل قادر به حذف تومورهاست یا جایگزین قطعی درمان‌های استاندارد خواهد شد؛ با این حال، نشانه‌های اولیه بسیار امیدبخش است و به عنوان گامی مهم در مسیر توسعه درمان‌های ایمنی‌محور برای سرطان‌های مقاوم به درمان در نظر گرفته می شود.
این نتایج برای نخستین بار در مه ۲۰۲۴ در ژورنال معتبر Cell منتشر شد و سپس توسط دانشگاه فلوریدا و مراکز تحقیقاتی وابسته به آن به اطلاع عموم رسید. همچنین، اطلاعات مربوط به این آزمایش بالینی در پایگاه بین‌المللی ClinicalTrials.gov ثبت شده و قابل دسترسی است. بسیاری از پژوهشگران حوزه سرطان این دستاورد را نقطه عطفی در تلفیق فناوری‌های نوین mRNA با ایمنی‌درمانی سرطان می‌دانند؛ رویکردی که در صورت موفقیت می‌تواند آینده درمان‌های سرطانی را دگرگون سازد و امید تازه‌ای برای بیماران فراهم آورد.
فاطمه مقیمی اردکانی ، کارشناس ارشد بیوتکنولوژی پزشکی مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان
نظر دهید