امروزه با افزایش جمعیت سالمندان در جهان، تعداد مبتلایان به آلزایمر به طور قابل توجهی افزایش یافته است و این موضوع به یک چالش بزرگ سلامت عمومی تبدیل شده است. راهکارهای درمانی فعلی فقط علائم را بهبود بخشیده و هیچ درمان موثری برای آلزایمر وجود ندارد، بنابراین با پیشگیری‌های مناسب ممکن است به کاهش سرعت پیشرفت آلزایمر کمک شود.

21 سپتامبر مصادف با ۳۰ شهریور، روز جهانی آلزایمر با شعار «درباره دمانس بپرسید. درباره آلزایمر بپرسید» مردم را تشویق می‌کند که اطلاعات بیشتری درباره دمانس (زوال عقل) و بیماری آلزایمر کسب کنند، پرسش گری کنند و آگاهی عمومی را افزایش دهند. هدف این است که با شکستن تابوها، به تشخیص زودهنگام و حمایت بهتر از بیماران و خانواده‌ها کمک شود.

آلزایمر یک بیماری نورودژنراتیو پیش‌رونده است که به تدریج حافظه، تفکر و توانایی‌های شناختی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و شایع‌ترین علت زوال عقل در جهان محسوب می‌شود.

بیماری آلزایمر سال ها  قبل از بروز علائم بالینی شروع می‌شود، بنابراین با توجه به اینکه یک سوم موارد آلزایمر در سراسر جهان به عوامل خطر قابل اصلاح زمینه‌ای مربوط می‌شود که ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را در فرد تعدیل کند. شناخت عوامل خطر و پیشگیری از آن بسیار حائز اهمیت است. این عوامل شامل افسردگی و استرس، میزان پایین مشارکت اجتماعی، دیابت، فشار خون بالا و اختلال چربی خون، بیماری‌های زمینه‌ای، چاقی، بیماری‌های قلبی عروقی، آسیب مغزی تروماتیک، هیپرهموسیستئینمی (افزایش ماده ای به نام هموسیستئین در بدن) که با افزایش خطر بیماریهای قلبی عروقی همراه است، کم شنوایی، بیماری‌های دهان و دندان، سبک زندگی ناسالم، اختلالات خواب، پایین بودن فعالیت بدنی، سیگار کشیدن، مصرف الکل، قهوه و چای، رژیم‌های غذایی نامناسب، سایر داروها و آلودگی‌ هوا می باشد.

در مقابل عوامل خطر برخی عوامل مربوط به شرایط روانی- اجتماعی و هم چنین سبک زندگی سالم ممکن است در برابر آلزایمر محافظت ایجاد کنند. از جمله عوامل محافظت کننده می توان به فعالیت های شناختی، تحصیلات عالی، تعهد اجتماعی، فعالیت فیزیکی، مصرف متوسط قهوه، مصرف ماهی، ویتامین ها، کلسترول HDL و رژیم های غذایی خاص اشاره نمود.

تحقیقات ثابت کرده اند که شیوع جهانی این بیماری وابسته به سن و هم چنین مرگ و میر ناشی از آن در زنان بیشتر از مردان است. از آنجایی که بیماری‌های زمینه‌ای در بیماران آلزایمر شایع‌تر از سایر افراد هم سن است، حفظ سلامت جسمی برای محافظت ضروری است. هم چنین تشخیص دقیق و زودرس نشانه ها برای افرادی که از اختلال عملکرد شناختی رنج می‌برند بسیار مهم است.

نشانه هایی چون از دست دادن حافظه که زندگی روزمره را مختل ‌کند، چالش در برنامه‌ریزی یا حل مشکلات زندگی، مشکل در انجام وظایف آشنا، سردرگمی در تشخیص زمان یا مکان، مشکل در درک تصاویر بصری و روابط فضایی، مشکلات جدید با کلمات در زمان صحبت کردن یا نوشتن، گم کردن وسایل و از دست دادن توانایی دنبال کردن مراحل، تغییرات در خلق و خو و شخصیت، کاهش یا ضعف در قضاوت و کناره‌گیری از کار یا فعالیت‌های اجتماعی نیاز به بررسی بیشتر دارد.

سیاست های پیشگیرانه موثر برای بیماری آلزایمر:

• آموزش عمومی و ارتقاء فعالیت‌های اجتماعی یا شناختی برای عموم مردم
• مدیریت منطقی بیماری‌های زمینه‌ای و حفظ سبک زندگی سالم روزانه
• حفاظت از محیط زیست، با تمرکز بر آلاینده‌های هوا
• افزایش دسترسی به آموزش، به ویژه زبان به دلیل تأثیرات مطلوب بر حجم مغز و تأخیر در شروع آلزایمر

منابع:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34101789

https://www.alzint.org/get-involved/world-alzheimers-month/

اسماء مهجوب اردکانی کارشناس بهداشت عمومی مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان

زیر نظر فاطمه موثقی کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان