10 سپتامبر روز جهانی پیشگیری از خودکشی نام گذاری شده است تا از این طریق بتوان با بالا بردن سطح آگاهی جهانی درباره اهمیت سلامت روان، حمایت اجتماعی و راهکارهای جلوگیری از بحران‌های روحی از خودکشی پیشگیری کرد.

 شعار جهانی این روز "تغییر روایت خودکشی" است. این موضوع همت همه افراد را می طلبد تا ننگ این مسئله را کاهش دهیم و مکالمات دلسوزانه در مورد خودکشی را تقویت کنیم. در این راستا باید محیطی ایجاد کنیم که افراد احساس کنند قادر به صحبت کردن و کمک رساندن هستند. تغییر روایت هم چنین به معنای تغییر سیستم است.  این امر خواستار در اولویت قرار دادن سیاست پیشگیری از خودکشی و سلامت روان از جانب دولت ها و نهادها، تدوین و اجرای استراتژی های مبتنی بر شواهد، بهبود دسترسی به مراقبت با کیفیت بالا و اطمینان از این که افراد در پریشانی پشتیبانی مورد نیاز خود را دریافت می کنند؛ می باشد.

خودکشی مسأله ای پیچیده است که نتیجه یک علت نیست بلکه پیامد تعامل عوامل زیستی، ژنتیکی، روانی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی است. انتشار مناسب اطلاعات و آگاهی بخشی مناسب، عناصر اساسی در موفقیت برنامه های پیشگیری از خودکشی هستند.

بسیاری از افراد در سکوت با رنجی عمیق روبه‌رو هستند که می‌توان با گوش‌دادن، درک‌کردن و حمایت، تغییر بزرگی در زندگی‌شان ایجاد کرد. بنابراین می توانیم با شناسایی علائم خطر و فراگیری نحوه مواجهه با این افراد خطر خودکشی را در اطرافیان به حداقل برسانیم.

گروه هایی که در این برنامه به مراقبت و حمایت بیشتری نیاز دارند:

• افرادی که از بیماری افسردگی رنج می برند
• احساس غم در اغلب ساعات روز، بی علاقگی در فعالیت های معمول ،کاهش وزن یا افزایش وزن ، پرخوابی یا کم خوابی، احساس خستگی، احساس بی ارزشی یا احساس گناه که بیش از دو هفته به طول انجامد.
•  افرادی که از اختلالات شخصیتی رنج می برند
• افراد دچار سوء مصرف مواد و الکلیسم
• افرادی که از اختلال اسکیزوفرنی رنج می برند
• علائم: آشفتگی در گفتار، تفکر، شنیدن یا دیدن و رفتار اجتماعی و تغییر شدید در رفتار، احساسات یا ایده های عجیب
• اوایل بیماری ، بهبودی، عود و بلافاصله بعد از ترخیص از بیمارستان بیشتر نیاز به حمایت و مراقبت وجود دارد.
• بیماران صعب العلاج و مبتلا به بیماری های مزمن
• ناکامی در وضعیت تاهل و اشتغال
• مهاجرین
• افراد در سنین نوجوانی و سالمندان
• سابقه خودکشی در خانواده
• تجربه تازه فقدان ، سوگ و جدایی

نشانه های هشدار:

اکثر افراد خودکشی گرا افکار و اهداف خودکشی خود را با دیگران به اشتراک میگذارند. آنها غالباً نشانه هایی را ارسال می کنند و اظهاراتی راجع به اینکه " نمی توانم بیشتر از این تحمل کنم" " من یک بازنده ام " " می خواهم بمیرم " " ای کاش مرده بودم" "احساس بی فایده بودن" و ... را بیان می کنند. احساسات غالب آنها اندوه، افسردگی ، تنهایی ،درماندگی و ناامیدی است. درخواست های کمک از سوی آنها با هر دلیلی نباید نادیده گرفته شود.

نحوه برقراری ارتباط با افراد در معرض خطر

• انتخاب مکان مناسب و محیطی آرام و دارای حریم خصوصی برای گفت‌ و گو
• اختصاص زمان کافی برای افراد در معرض خودکشی برای یک گفتگوی کامل
• گوش دادن مؤثر به عنوان مهم‌ترین ابزار برای کاهش ناامیدی همراه با همدلی و عدم پرسیدن سوالات پی در پی
• عدم قضاوت و احترام به نظرات و ارزش های فرد
• عدم ابراز بهت زدگی و هیجان
• اهمیت دادن به مشکل فرد و جدی گرفتن اوضاع و ابراز حمایت
• یادآوری مشکلاتی که فرد حل نموده و تأکید بر توانمندی و نقاط قوت وی
• کمک و راهنمایی از افراد متخصص و ماندن در کنار فرد در شرایط اضطراری و ارجاع به موقع به متخصصین

به یاد داشته باشیم بسیاری از افراد که اقدام به خودکشی می نمایند نمی‌خواهند به زندگی خود خاتمه دهند؛ بلکه از شرایط زندگی ناراضی‌اند و احساس می کنند به بن بست رسیده اند و چنان چه حمایت مطلوبی از سوی اطرافیان و جامعه دریافت کنند می توانند از زندگی به عنوان یک هدیه تکرار نشدنی بهرمند باشند.

اسماء مهجوب اردکانی کارشناس بهداشت عمومی مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان

زیر نظر فاطمه موثقی کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان