مقدمه: محققان در یک مطالعه جدید دریافته‌اند که سلول‌های اسپرم می‌توانند نشانه‌هایی از استرس‌هایی را که پدر در طول زندگی تجربه کرده است، با خود حمل کنند.

بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۵ در مجله Molecular Psychiatry منتشر شد، پژوهشگران دریافتند مردانی که در دوران کودکی خود استرس‌های شدید را تجربه کرده‌اند، نشانه‌های اپی‌ژنتیکی متمایزی در اسپرم‌هایشان دارند. این نشانه‌ها ساختار DNA  را تغییر نمی‌دهند، اما روی نحوه بیان برخی ژن‌ها تأثیر می‌گذارند، به ‌ویژه ژن‌هایی که با رشد مغز و تنظیم احساسات مرتبط هستند.

این مطالعه نشان داد که اسپرم های مردان تحت استرس دچار تغییراتی در متیلاسیون DNA و مولکول‌های کوچک RNA غیر کُد کننده می شوند؛ هر دو این عوامل در کنترل فعالیت ژن‌ها نقش دارند. به گفته پژوهشگران، این سیگنال‌های مولکولی می‌توانند بر نحوه رشد مغز کودک اثر بگذارند و ویژگی‌هایی مانند حساسیت به اضطراب یا واکنش به استرس را تحت تأثیر قرار دهند. این فرآیند به معنای انتقال مستقیم «تروما» به نسل بعدی نیست، بلکه نوعی اثر زیستی از تجربیات گذشته است (1)

این کشف بخشی از تحقیقات رو‌به‌رشد در زمینه اپی ‌ژنتیک است؛ حوزه‌ای که بررسی می‌کند چگونه تجربیات زندگی می‌توانند ردپای بیوشیمیایی بر جای بگذارند که نسل‌های آینده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کارشناسان می‌گویند این تغییرات لزوماً به مشکلات روانی در فرزندان منجر نمی‌شود، اما نشان می‌دهد که ارتباط زیست‌شناسی ما با محیط اطرافمان حتی پیش از تولد هم عمیق است.

این تحقیق بیان کرده است که وجود تغییرات اپی‌ژنتیکی در ژن های miR-34c-5p و CRTC1 و GBX2 در رشد، شکل گیری مغز و تنظیم احساسات فرزندان اثر دارند. اما هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت این‌ موارد باعث تغییرات روانی یا هیجانی فرزندان می‌شوند، یا اینکه استرس و اضطراب در آنها یقینی خواهد بود؛ زیرا شواهد مستقیمِ انتقال عملکردی هنوز در انسان محدود است.

فاطمه مقیمی اردکانی ، کارشناس ارشد بیوتکنولوژی پزشکی مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان

     Tuulari JJ, Bourgery M, Iversen J, Koefoed TG, Ahonen A, Ahmedani A, et al. Exposure to childhood maltreatment is associated with specific epigenetic patterns in sperm. Molecular Psychiatry. 2025:1-10.

https://www.livescience.com/health/fertility-pregnancy-birth/sperm-cells-carry-traces-of-childhood-stress-epigenetic-study-finds?utm_source=chatgpt.com

https://www.utu.fi/en/news/press-release/childhood-maltreatment-affects-sperm-epigenome-and-may-impact-brain-development?utm_source=chatgpt.com