روز جهانی مبارزه با بیماری های مشترک انسان و دام (زئونوز) هر ساله در 6 جولای مصادف با 15 تیر برگزار می شود. زونوز یا بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان بیماری‌هایی هستند که می‌توانند بین حیوان و انسان منتقل شوند. باکتری‌ها، انگل‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و پریون‌ها می‌توانند از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده، تماس با مایعات بدن حیوانات، خوردن گوشت یا محصولات حیوانی آلوده، یا گزش حشرات ناقل باعث انتقال این بیماری ها شوند. برخی از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام می‌توانند بسیار جدی و حتی کشنده باشند. تب‌های خونریزی‌دهنده ویروسی (مانند ویروس ابولا و ویروس ماربورگ) میزان مرگ و میر بالایی دارند. هاری همیشه پس از شروع علائم کشنده است. این در حالی ست که اکثر بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان قابل درمان هستند و به ندرت کشنده هستند. بنابراین با توجه به تعداد بالای بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان( بیش از 200 نوع بیماری) و ارجحیت پیشگیری بر درمان، اقدامات بهداشتی و تغذیه ای زیر می‌تواند نقش کلیدی در محافظت از سلامتی ما در برابر طیف وسیعی از این بیماری‌ها ایفا کند.

اقدامات پیشگیرانه بهداشتی:

• از مهم‌ترین اقدامات پیشگیری کننده شستن دست ها با آب و صابون است.
• در صورت عدم دسترسی به آب و صابون، می توان از ضدعفونی‌کننده دست مبتنی بر الکل حداقل ۶۰٪  استفاده کرد.
• از گزش پشه‌ها، کنه‌ها و کک‌ها با استفاده از اقداماتی چون استفاده از توری یا حشره کش ها جلوگیری کرد.
• درباره روش‌های ایمن نگه داشتن غذا بیشتر نکات لازم را آموخت.
• از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام آگاه کسب نمود.
• از گزش و خراش حیوانات خودداری کرد.
• واکسیناسیون در برخی بیماریها (تب مالت، هاری و ...) و در بعضی از گروههای شغلی( دامپزشکان، کارکنان آزمایشگاه ) انجام شود

تغذیه سالم؛ سپر دفاعی در برابر بیماریهای مشترک انسان و حیوان

پخت کامل گوشت و محصولات حیوانی:

گوشت: مطمئن شوید که تمام گوشت‌ها (گاو، گوسفند، مرغ، ماهی و غیره) به طور کامل پخته شوند تا هرگونه باکتری، ویروس یا انگل مضر از بین برود. دمای داخلی مناسب برای پخت گوشت‌های مختلف متفاوت است، اما معمولاً دمای بالا و پخت کامل، رنگ صورتی یا قرمز داخل گوشت را از بین می‌برد.

تخم مرغ: تخم مرغ‌ها را نیز به طور کامل بپزید تا زرده و سفیده سفت شوند. از مصرف تخم مرغ خام یا نیم‌پز، به خصوص در غذاهایی مانند سس مایونز خانگی یا دسرها، خودداری کنید.

شیر و لبنیات: از مصرف شیر غیرپاستوریزه خودداری کنید. پاستوریزاسیون فرآیندی است که باکتری‌های مضر را از بین می‌برد.

خرید محصولات گوشتی: مطمئن شوید که محصولات گوشتی مورد نظر از مراکز معتبر تهیه می‌شوند و به طور مناسب نگهداری و پخته می‌شوند. همچنین از مصرف ماهی و محصولات دریایی نپخته دوری کنید، تا از انتقال انگل‌هایی مانند “دیپلوسیتیوم لاتوم” (یک نوع کرم نواری) جلوگیری شود.

فرآورده‌های گوشتی فرآوری شده: در حالی که بسیاری از گوشت‌های فرآوری شده (مانند سوسیس و کالباس) قبل از عرضه به بازار پخته می‌شوند، اما مصرف‌کنندگان همچنان باید آن‌ها را به طور کامل گرم کنند، به خصوص اگر در بسته‌بندی باز شده نگهداری شده باشند. خطر آلودگی به لیستریوز در این محصولات وجود دارد که می‌تواند برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف، زنان باردار و سالمندان خطرناک باشد.

رفع آلودگی مواد غذایی یخ‌زده: مواد غذایی یخ‌زده را در یخچال، در آب سرد (با تعویض منظم آب) یا در مایکروویو (در صورتی که بلافاصله پخته شوند) یخ‌زدایی کنید. هرگز مواد غذایی یخ‌زده را در دمای اتاق برای یخ‌زدایی رها نکنید، زیرا این کار به باکتری‌ها فرصت رشد می‌دهد.

زمان‌بندی مصرف غذاهای پخته شده: غذاهای پخته شده را در اسرع وقت مصرف کنید. اگر قرار است غذا را برای مدت طولانی‌تری نگهداری کنید، آن را به سرعت خنک کرده و در یخچال قرار دهید. غذاهای پخته شده نباید بیش از ۲ ساعت در دمای اتاق باقی بمانند.

تفکیک مواد غذایی: گوشت خام را از سایر مواد غذایی مانند سبزیجات، میوه‌ها و غذاهای پخته شده جدا نگه دارید. این کار را هم در هنگام خرید و هم در یخچال و هنگام آماده‌سازی غذا انجام دهید.

شستشوی کامل سبزیجات و میوه­ ها: حتی اگر قصد پوست کندن میوه‌ها و سبزیجات را دارید، ابتدا آن‌ها را به خوبی با آب جاری بشویید تا هرگونه آلودگی احتمالی (مانند فضولات حیوانات یا بقایای خاک) پاک شود.

جلوگیری از تماس با حیوانات: از تماس سبزیجات و میوه‌ها با حیوانات، به خصوص حیوانات اهلی و خانگی، خودداری کنید.

مصرف مکمل‌ها (در صورت نیاز و با مشورت پزشک):

در برخی موارد، کمبود برخی ویتامین‌ها یا مواد معدنی می‌تواند سیستم ایمنی را ضعیف کند و فرد را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر سازد. یک رژیم غذایی متعادل بر پایه سبزیجات (رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل) با مقادیر کافی ویتامین‌ها (مانند ویتامین C و E)، مواد معدنی و اسیدهای چرب امگا ۳ می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن شما کمک کند. با این حال، مصرف مکمل‌ها باید حتماً با مشورت پزشک باشد.

به طور خلاصه، کلید اصلی در تغذیه برای مقابله با بیماری‌های مشترک، بهداشت قوی در تهیه، پخت و نگهداری مواد غذایی و جلوگیری از تماس با عوامل بیماری‌زا از طریق حیوانات یا محیط آلوده است. این نکات تغذیه‌ای ساده اما حیاتی، می‌توانند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان را کاهش داده و به حفظ سلامت عمومی جامعه کمک کنند. رعایت این اصول، گامی موثر در جهت ایجاد یک سبک زندگی سالم‌تر و ایمن‌تر برای همه ماست.

فاطمه موثقی کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان

زهرا مختاری کارشناس ارشد تغذیه مجتمع آموزش عالی سلامت باقرالعلوم (ع) سپیدان